Analizując wszystkie strategie behawioralne i edukacyjne wykorzystywane do nauczania i pomocy dzieciom z autyzmem, wiemy, że na leczenie ma również wpływ otoczenie. Ważne jest stworzenie środowiska, które uwzględnia potrzeby pacjenta i stymuluje jego rozwój.
Jak zaprojektować gabinet terapeutyczny?
Projektując gabinet dla dzieci z autyzmem musimy wziąć pod uwagę ich nadwrażliwość na dźwięk. Należy więc rozważyć takie kwestie jak akustyka, echo i zanieczyszczenia hałasem. Zwróćmy uwagę na nawierzchnie pokrywające podłogi czy okładziny ścienne. Dywany zdecydowanie stłumią część dźwięków. Ciężkie tapety czy dźwiękochłonne farby, a także grube zasłony, również będą bardzo przydatne.
Jeśli dziecko ma problemy z percepcją wzrokową, projekt powinien uwzględniać percepcyjną integrację światła i powierzchni odbijających światło. Oświetlenie musi być na tyle dobre, by nie wpłynąć negatywnie na proces przetwarzania obrazu. Badania wykazały, że jasne światło wpływa na nastrój i zachowanie, a terapia światłem była stosowana w leczeniu i zmniejszaniu objawów pediatrycznego sezonowego zaburzenia afektywnego. Ponadto należy wybrać oświetlenie i lampy, które nie będą migotać. Będzie to bardzo rozpraszać dzieci z autyzmem. Najlepszym oświetleniem jest oczywiście światło słoneczne, którego powinno być w naszym gabinecie jak najwięcej.
Dzieci z autyzmem często wykazują nieprawidłowości sensoryczno-percepcyjne, które mogą obejmować hiper- i nadwrażliwość, zniekształcenia lub przeładowanie sensoryczne. Nieprawidłowości te na ogół występują jako nadmierna reakcja lub zbyt mała reakcja na wprowadzanie sygnałów czuciowych. Z tego powodu gabinet powinien być zaprojektowany w ten sposób, by chronić dziecko przed samookaleczeniem, a z drugiej strony powinien je pobudzać i stymulować wszystkie sensory czuciowo-ruchowe. W tym momencie musimy zwrócić uwagę, aby dać dziecku wystarczająco dużo stymulacji zmysłów, aby je zmotywować i pozytywnie wspierać zmiany w sposobie reagowania ciała i przetwarzania informacji sensorycznych. Z drugiej strony powinniśmy być ostrożni, by nie przesadzić z ilością bodźców. Inaczej możemy spowodować, że dziecko będzie przeładowane sensoryczne lub w ogóle się odetnie od otoczenia.
Pomoce terapeutyczne – niezbędne wyposażenie gabinetu
Wszystkie bodźce kierowane do dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu muszą skądś pochodzić. Powinny być również dostosowane do danego pacjenta, jego wieku i etapu terapii. Nie jesteśmy w stanie kompletnie zmieniać całego gabinetu przed przyjściem każdego podopiecznego. Możemy jednak dobrać odpowiednie pomoce terapeutyczne dla dzieci z autyzmem. Są one niezbędne w procesie leczenia. To one wytwarzają wszelakie bodźce, które są niezbędne do pobudzania ośrodkowego układu nerwowego.
Jak już wspominaliśmy, dzieci z autyzmem przetwarzają informacje sensoryczne inaczej niż reszta. Liczne badania udokumentowały niezwykłe reakcje czuciowe u znacznej części chorych. Możemy zaobserwować zarówno nadwrażliwość na bodźce, jak i niedobory odpowiedzi. Często możemy zauważyć obsesje na punkcie cech sensorycznych jakiegoś obiektu, zmiany w percepcji oraz paradoksalne reakcje na bodźce zmysłowe. Pomoce terapeutyczne zazwyczaj stymulują podstawowy zmysł, którym poznajemy świat, czyli dotyk. Odpowiednio dobrane zabawki mogą być stosowane do ćwiczenia dłoni a nawet masażu terapeutycznego. Tego typu elementy pomagają pacjentom rozwijać umiejętności manualne, logicznego myślenia i percepcję.
Odpowiednio dobrane pomoce terapeutyczne nie tylko stymulują zmysły, ale również umożliwiają dzieciom naukę podstawowych czynności i samoobsługi. W niektórych typach terapii wykorzystuje się przedmioty z wzorami graficznymi, które dzieci odtwarzają. Dzięki temu w późniejszym czasie jest im łatwiej nauczyć się pisać. To pokazuje, jak dobór pomocy może zmienić życie dziecka.
Przydatne są również muzyczne i rytmiczne elementy, które skutecznie wspomagają leczenie. Są wręcz niezbędne przy metodzie aktywności Knillów, gdzie ruch dziecka ma być wspierany przez odpowiedni akompaniament. Muzyka może stymulować uwagę i tworzyć korzystne warunki do uczenia się. Uważa się, że muzykoterapia jest skuteczna przy leczeniu autyzmu.
Ze względu na związek między autyzmem a toksycznością należy również wziąć pod uwagę bezpieczeństwo produktów i materiałów. Toksyny w środowisku mogą potencjalnie zaostrzyć wiele istniejących problemów sensorycznych. Z tego powodu wybierając pomoce terapeutyczne do gabinetu należy zdecydować się na zabawki dedykowane dzieciom z zaburzeniami ze spektrum autyzmu z odpowiednimi atestami.
